Het Voedingscentrum is zo’n beetje het topje van de ijsberg als we het hebben over advies voor gezonde voeding in ons land. Met name de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum wordt door velen gebruikt om een zogenaamde gezonde leefstijl na te leven.
Maar hoe gezond is die Schijf van Vijf nu echt? En hoe geloofwaardig is het Voedingscentrum? Er is veel kritiek op het Voedingscentrum. In dit artikel leggen we je uit wat het Voedingscentrum precies is, welke kritiek er overheerst en hoe jij je gezondheid in je eigen hand houdt (met of zonder Voedingscentrum).
Wat is het Voedingscentrum?
Het Voedingscentrum is een onderdeel van de Stichting Voedingscentrum Nederland. Het wordt door de overheid gesubsidieerd en heeft tot doel om voorlichting te geven over voeding en voedsel. Het Voedingscentrum is gevestigd in Den Haag.
De Stichting Voedingscentrum Nederland is in 1998 opgericht en ontstaan uit een fusie van andere instanties die zich met voeding bezighielden, namelijk:
- Het Voorlichtingsbureau voor de Voeding
- Het Landelijke Informatiecentrum Voedselovergevoeligheid
- Stichting Voeding Nederland
- Stuurgroep Goede Voeding
Met de fusie werd er vooral vernieuwd. Het Voorlichtingsbureau voor de Voeding ontstond bijvoorbeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog en had tot doel om mensen zo goed mogelijk te informeren over het bereiden van voedsel uit beperkte en ongebruikelijke grondstoffen. Zo werd er advies gegeven over hoe je bloembollen het beste klaar kon maken. Die theorie was in 1998 behoorlijk achterhaald.
Sinds 1998 is er het nodige veranderd. Het Voedingscentrum richt zich op gezonder eten en drinken, door uit te gaan van een gezonde omgeving. Daardoor zouden gezonde keuzes makkelijker moeten worden.
Voedingscentrum en Unilever
Het Voedingscentrum krijgt veel kritiek over de banden die het heeft met Unilever. Er wordt gesproken over belangenverstrengeling door adviezen te geven die goed zijn voor de omzet van Unilever. Zoals zojuist beschreven wordt het Voedingscentrum volledig door de overheid gesubsidieerd (en niet door Unilever). De vraag is echter hoe de overheid en Unilever zich tot elkaar verhouden. Een vraag waar we zeer waarschijnlijk nooit een volledig en transparant antwoord op zullen krijgen. Zeker gezien het feit dat directeur Gerda Feunekes 18 jaar voor Unilever gewerkt heeft is deze kritiek op het Voedingscentrum te begrijpen.
Schijf van Vijf
Het belangrijkste voorlichtingsmodel dat het Voedingscentrum inzet is waarschijnlijk de Schijf van Vijf. De Schijf van Vijf is gebaseerd op de “Richtlijnen Goede Voeding” van de Gezondheidsraad.
In de Schijf van Vijf staat per productcategorie wat men er van zou moeten eten of drinken om een gezond leven te leiden. Deze Schijf van Vijf komt op verschillende momenten terug. In het onderwijs geeft men voorlichting over gezond eten aan de hand van de Schijf. Het bedrijfsleven gebruikt de Schijf om producten samen te stellen. Veel kookboeken verwijzen ook met enige regelmaat naar de Schijf van Vijf.
Voorlichting van het Voedingscentrum
De voorlichting van het Voedingscentrum richt zich voornamelijk op de volgende punten:
-
Gezonde voeding
Voorlichting over recepten, de Schijf van Vijf, Eetwissel en hoe scholen een gezonde schoolkantine kunnen verwezenlijken.
-
Duurzame voeding
Voorkomen van voedselverspilling, het welzijn van dieren, goed voor natuur en milieu, eerlijke handel, meer plantaardig eten.
-
Specifieke voeding voor bepaalde bevolkingsgroepen
Richt zich op het geven van voedingsadvies voor ouderen, jongeren, mensen die af willen vallen, mensen die chronisch ziek zijn of vrouwen die zwanger zijn.
-
Voedselveiligheid
Over het voorkomen van voedselinfecties en het vermijden van schadelijke stoffen in voeding.
Veelgehoorde kritiek
Het Voedingscentrum krijgt veel kritiek. Eerder in dit artikel bespraken we de beschuldigingen van belangenverstrengeling aan bedrijven, zoals Unilever. Maar ook andere berichten duiken regelmatig op. Hoe neutraal is het Voedingscentrum nu echt? En hoe stevig staan de adviezen nog?
In het verleden beheerde het Voedingscentrum een zogenaamd leerstoelenfonds. Die fondsen betaalden onderzoeken. Bedrijven bekostigden de fondsen. Daardoor is het idee gaan leven dat de onderzoeken in het voordeel van deze bedrijven uit zouden gaan slaan. Het Voedingscentrum was zich hiervan bewust en is in 2011 gestopt met het leerstoelenfonds.
Ook arts en auteur Kris Verburgh uit veel kritiek op het Voedingscentrum. Hij doet dat in zijn boek De Voedselzandloper en verbaast zich over de theorie die gebruikt is om de Schijf van Vijf samen te stellen. Volgens Verburgh bevat de Schijf van Vijf veel te veel koolhydraten en is het niet meer relevant om volgens de Schijf van Vijf te leven. Kris Verburgh heeft zijn Voedselzandloper geschreven als alternatief voor het – in zijn ogen – achterhaalde model van de Schijf van Vijf.
Ook andere deskundigen twijfelen openlijk aan de Schijf van Vijf, zoals Juglen Zwaan die vindt dat er volgens de Schijf van Vijf te snel een te hoge waarde op de glycemische index wordt bereikt. Volgens hem zouden sowieso mensen met diabetes type 2 niet gebaat zijn bij de Schijf van Vijf. Ook stelt hij dat het Voedingscentrum zichzelf regelmatig tegenspreekt. Zo hoeven appels (op het gebied van voedselveiligheid) niet gewassen te worden, omdat er vrijwel geen gif vanuit bestrijdingsmiddelen op zitten. In een ander artikel op de website van het Voedingscentrum staat juist dat appels hoog in de top 10 staan van voeding waarbij veel gif wordt gebruikt.
Gezonder leven doe je zelf
Tegenwoordig kunnen mensen zelf onderzoek doen. We kunnen ons afzetten tegen de overheid en organen die door de overheid gesubsidieerd worden. Zoals het Voedingscentrum. Dat maakt het lastig om te zoeken naar wat juist is. Is de kritiek op het Voedingscentrum terecht of onterecht? Wij kunnen die vraag niet beantwoorden. Dat is lastig, omdat niet alle informatie transparant is. Het Voedingscentrum zal ongetwijfeld over heel zaken gelijk hebben, maar het idee van belangenverstrengeling poets je niet zomaar weg. Ook de tegenstrijdigheden op de website dragen niet bij aan de betrouwbaarheid.
Goed dus om te weten dat je zelf richting kunt geven aan een gezonder leven. Dieetkompas informeert over voeding en gezondheid en doet dat door bronnen te controleren en zo transparant mogelijk te zijn. Ons artikel over een gezond weekmenu kan helpen om de eerste stappen te zetten en vandaag nog te beginnen met het verschil te maken. Gebruik de recepten op onze website om dat weekmenu vorm te geven.
Zo helpt Dieetkompas haar lezers om een gezonder leven in de eigen hand te houden.
